Lithiumbatterijen in luchtvracht

Het aantal zendingen met lithiumbatterijen neemt snel toe. Om de risico's te beperken, worden aan het transport van deze brandbare componenten strenge, steeds veranderende eisen gesteld. Hoe garandeert u veilige luchtvracht onder deze omstandigheden zonder vertragingen? DSV geeft u in overleg met Special Cargo Services (SCS) vier tips.

Lithiumbatterijen: transport met risico's

Het gebruik van lithiumbatterijen groeit explosief. De verwachting is dat de afzet van deze energiedragers met 14 procent per jaar zal groeien tot een bedrag van 68 miljard euro in 2022. Dat betreft dan alleen de lithium-ionbatterijen die oplaadbaar zijn. De niet-oplaadbare lithium-metaalbatterijen zijn niet in deze afbeeldingen inbegrepen.

Twee ontwikkelingen dragen bij aan de groeiende vraag naar lithiumbatterijen: de populariteit van mobiele elektronische apparaten zoals smartphones, tablets en digitale camera's en de opkomst van elektrische voertuigen. Het voordeel van lithiumbatterijen is dat ze een hoge energiedichtheid hebben, milieuvriendelijk zijn, tussentijds kunnen worden opgeladen en een lange levensduur hebben.

Brand- en explosiegevaar

Er is echter ook een nadeel aan lithiumbatterijen: ze zijn brandbaar en kunnen explosies veroorzaken. Het brandgevaar komt onder meer door de licht ontvlambare lithium-ion vloeistof in de accu. Deze vloeistof kan lekken door kortsluiting of het opwarmen van de accu. Door de hoge energiedichtheid leidt dit al snel tot een hevige brand, die zich kan uitbreiden naar de aangrenzende accu's. Dit kan een kettingreactie veroorzaken en uiteindelijk een explosie.

Omdat lithium in combinatie met water een zeer explosief gas oplevert, zijn conventionele blusmethoden niet geschikt - zeker niet als er water in het blusmiddel zit. Het blussen van lithiumbranden is wereldwijd een belangrijk onderzoeksthema, maar heeft tot op de dag van vandaag nog niet geleid tot een succesvolle blusmethode.

Het exacte risico op brand en explosie is afhankelijk van het type batterij. Lithium-ion is immers een verzamelnaam voor een groot aantal verschillende actieve stoffen die in de batterij kunnen zitten. Een paar voorbeelden:

• Lithiumkobaltoxide: populair in consumentenapparaten vanwege de hoge energiedichtheid, maar relatief onveilig.
• Lithium-mangaanoxide: levert veel stroom en wordt onder meer gebruikt in elektrisch gereedschap; is veiliger maar heeft minder capaciteit dan lithiumkobaltoxide.
• Lithium-nikkel-mangaan-kobaltoxide (NMC): hoge capaciteit, hoge capaciteit en relatief veilig; populair onder andere bij e-bikes.
• Lithium-ijzerfosfaat: vaak gebruikt als alternatief voor loodzuuraccu's in bijvoorbeeld heftrucks; een van de veiligste oplossingen op de markt.
• Lithiumtitanaat: lange levensduur en snel oplaadbaar, maar duur; een van de veiligste accu's op de markt die onder meer in elektrische auto's wordt gebruikt.

Strenge regelgeving

Vanwege de risico's die aan lithiumbatterijen zijn verbonden, is het transport onderworpen aan strikte regels. Deze regels verschillen van land tot land en van modaliteit tot modaliteit. Voor luchtvracht gelden strengere eisen dan voor zeevracht of wegtransport. Bovendien verandert de regelgeving voortdurend. De reden hiervoor is dat de fabrikanten van consumentenapparatuur en elektrische voertuigen veel geld steken in de ontwikkeling van lithiumbatterijen. Hierdoor veranderen de specificaties met grote regelmaat, waardoor ook de veiligheidseisen aangepast moeten worden.

In de praktijk blijkt dat de eisen aan het transport van lithiumbatterijen vaak worden onderschat. Als een lading verkeerd is verpakt of niet de juiste labels en documenten heeft, kan dit leiden tot vertragingen en verstoringen in de supply chain. Daarnaast kunnen de autoriteiten - in Nederland de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) - forse boetes opleggen.

Vier tips voor veilig en ongehinderd transport

Het is duidelijk: het vervoer van lithiumbatterijen per vliegtuig is onderworpen aan strikte, complexe regelgeving. Hoe gaat u daarmee om? Met de volgende vier tips bent u beter voorbereid.

Tip 1: Kies de juiste verpakkingsmethode

De meeste transporten betreffen eindproducten die voor hun energievoorziening afhankelijk zijn van lithiumbatterijen. De vraag is of de batterijen in het apparaat zijn gemonteerd of als apart onderdeel in de productverpakking worden geleverd. De eerste optie brengt het minste risico met zich mee: het apparaat fungeert als een extra beschermlaag voor de batterij. Het monteren van de accu in het apparaat vergt extra handelingen tijdens productie of montage, maar het transport is daardoor aan minder strenge regels gebonden en mogelijk ook goedkoper.

Worden de batterijen apart verpakt, bijvoorbeeld bij een verzending naar een fabrikant van consumentenproducten die ze in zijn producten verwerkt? Dan zijn de risico's het grootst en de eisen het strengst. De verpakking moet aan speciale eisen voldoen en de batterij zelf mag niet meer dan 30 procent worden opgeladen. In veel gevallen is vervoer per passagiersvliegtuig verboden. Ook het aantal lithiumbatterijen per verpakking is beperkt. Een zending mag niet meer dan 35 kilogram van de zwaarste soort bevatten. Sinds 1 januari 2018 is het verpakken van lithiumbatterijen met andere gevaarlijke goederen ten strengste verboden.

Tip 2: Gebruik het meest recente veiligheidsinformatieblad

Voor elke gevaarlijke stof moet een materiaalveiligheidsinformatieblad (MSDS) of een veiligheidsinformatieblad aanwezig zijn. Het magazine bevat onder meer de classificatie van het product en de bijbehorende risico's. Elke verlader is verplicht om dat blad te bezorgen aan de logistieke partner die verantwoordelijk is voor het transport. Dit gebeurt niet altijd, met als gevolg dat de logistieke partner soms zelf googelt en de eerste de beste MSDS downloadt. De vraag is of dat het juiste document is. Voeg dus altijd de meest recente MSDS toe.

De wetgeving is de afgelopen vijf jaar heel vaak veranderd, met als gevolg dat ook het MSDS keer op keer moet worden herzien. Dit aangepaste document dringt niet altijd door in elke schakel in de logistieke keten. Denk bijvoorbeeld aan een fabrikant van consumentenproducten die lithiumbatterijen voor hun apparaten koopt bij een leverancier. De vraag is hoe goed de fabrikant op de hoogte is van eventuele wijzigingen in de specificaties van de gekochte batterijen. Het komt nog steeds voor dat een zending vergezeld gaat van een MSDS uit 2007 of 2008. Dat kan niet waar zijn.

Tip 3: Overleg met de logistieke partners

Wie voor het eerst een zending lithiumbatterijen aan een logistieke partner aanbiedt, doet er goed aan dit met deze partner af te stemmen. Zijn de batterijen in het apparaat geïnstalleerd of zitten ze als apart onderdeel in de productverpakking? Wat is de capaciteit van de batterijen? Hoe ziet het transportpakket eruit? Zitten er nog andere producten in dan alleen lithiumbatterijen? Het delen van informatie vergemakkelijkt de samenwerking in de keten, voorkomt misverstanden en verkleint de kans dat wetten of regels over het hoofd worden gezien. Zijn er twijfels? Schakel dan een ervaren expert in.

Tip 4: Voeg de juiste documenten en labels toe

De laatste tip betreft de verpakking. Het moet de juiste documenten en labels met symbolen bevatten. Denk hierbij aan de "luchtvrachtbrief" of vrachtbrief, maar ook aan de verladersverklaring waarin de verzender verklaart dat gevaarlijke goederen zijn verpakt in overeenstemming met de Dangerous Goods Regulations (DGR) van de IATA. De labels moeten de symbolen bevatten die van toepassing zijn op specifieke verzendbatterijen. Dit kan bijvoorbeeld een 'alleen vrachtvliegtuig'-label zijn in het geval dat de verzending niet is toegestaan aan boord van een passagiersvliegtuig. Soms moet het merk lithiumbatterijen worden vermeld, evenals het gewicht van de batterijen in de verpakking.

Wilt u weten welke eisen er aan uw zending met lithiumbatterijen worden gesteld? Maak dan gebruik van de keuzehulp die is opgesteld door de experts van Special Cargo Services (SCS), partner van DSV. Aan de hand van een aantal vragen zoals de verpakkingswijze en de capaciteit van de batterijen begeleidt deze keuzehulp je in enkele stappen naar advies over de gebruikte verpakking, de benodigde documentatie en de wettelijk verplichte merken en labels.